 |
KREU XVII
LLOGARIA RRJEDHëSE
Neni 1013
Llogaria rrjedhëse është një kontratë me të cilën palët detyrohen të regjistrojnë në një llogari kreditimet reciproke, duke e konsideruar të padisponueshme dhe të pakthyeshme deri në mbylljen e llogarisë.
Teprica e llogarisë është e kthyeshme me mbarimin e afatit. Në qoftë se nuk është kërkuar pagimi, teprica konsiderohet e rinovuar për një kohë të pacaktuar.
Neni 1014
Përjashtohen nga llogaria rrjedhëse, kreditë që nuk mund të kompensohen. Kur kontrata vepron ndërmjet sipërmarrësve, përjashtohen nga llogaria kreditë e huaja për ndërmarrjet përkatëse.
Neni 1015
Mbi gjendjen përfitohet kamata në masën e vendosur në kontratë dhe në mungesë të këtyre nga ligji, por gjithnjë brenda kufijve të caktuara prej tij.
Neni 1016
Për llogarinë rrjedhëse paguhet komisioni si dhe shpenzimet që janë dashur për veprimet që kanë lidhje me derdhjet. Këto të drejta nuk bëjnë pjesë në llogari, përveç kur në marrëveshje parashikohet ndryshe.
Neni 1017
Përfshirja e një kredie në llogarinë rrjedhëse, nuk përjashton ushtrimin e të drejtës së padisë dhe e të drejtave të tjera, lidhur me aktin nga i cili rrjedh kredia.
Kur akti i mësipërm është i pavlefshëm, ose shpallet si i tillë, ose i zgjidhur, pjesa përkatëse e parave përjashtohet nga llogaria rrjedhëse.
Neni 1018
Kur kredia e përfshirë në llogari është e siguruar me një garanci reale ose personale, klienti ka të drejtë të përdorë këtë garanci për tepricën ekzistuese në favor të tij nga mbyllja e llogarisë e deri në arkëtimin e kredisë së garantuar.
Paragrafi i mësipërm zbatohet edhe në qoftë se për kredinë ekziston një bashkëdetyrim solidar.
Neni 1019
Përveç kur palët kanë parashikuar ndryshe në kontratë, përfshirja në llogarinë rrjedhëse e një kredie ndaj një të treti, prezumohet si e bërë me kushtin që të paguhet. Në rastin kur kredia nuk përmbushet, marrësi ka të drejtën të veprojë për mbledhjen, marrjen e shumës së parave nga llogaria, duke riintegruar atë që ka bërë derdhjen. Mund të merret kjo shumë parash nga llogaria edhe pasi ushtron pa rezultat të drejtat e tij kundrejt debitorit.
Neni 1020
Në rast se kreditori i një klienti ka sekuestruar mbetjen eventuale të llogarisë që i takon debitorit të tij, klienti tjetër nuk mundet, me derdhje të reja të cenojë të drejtat e kreditorit. Nuk konsiderohen si derdhje të reja ato që janë bërë në vartësi nga të drejtat e rrjedhura para sekuestrimit.
Klienti ndaj të cilit është bërë sekuestrimi ose është vënë pengu duhet të njoftojë anën tjetër. Secili prej tyre mund të tërhiqet nga kontrata.
Neni 1021
Mbyllja e llogarisë me likudimin e tepricës bëhet me mbarimin e afateve të përcaktuara në kontratë dhe në mungesë të tyre, në përfundim të çdo 6/mujori të llogaritur që nga data e lidhjes së kontratës.
Neni 1022
Kalimi i veprimeve në llogari nga një klient në një tjetër nënkuptohet i pranuar në qoftë se nuk është kundërshtuar në afatin e caktuar prej palëve ose në afatin që mund të konsiderohet i përshtatshëm sipas rrethanave.
Pranimi i veprimit nuk përfshin të drejtën për ta kundërshtuar për gabime shkrimi ose llogaritjeje, për mosveprim ose dublime.
Kundërshtimi duhet të bëhet brenda 6 muajve nga data e kalimit të llogarisë, lidhur me likuidimin e mbylljen, e cila duhet të dërgohet rekomande. Rivendosje në afat nuk lejohet.
Neni 1023
Kur kontrata është lidhur për një kohë të pacaktuar, secila prej palëve mund të tërhiqet nga kontrata në çdo mbyllje të llogarisë, duke njoftuar të paktën 10 ditë përpara.
Në rastin e një ndalimi të ushtrimit të këtij aktiviteti, të paaftësisë për të vepruar, të paaftësisë paguese ose vdekjes së njërës prej palëve, secila prej tyre, ose trashëgimtarët e tyre, kanë të drejtën të tërhiqen nga kontrata.
Zgjidhja e kontratës ndalon përfshirjen në llogari të shumave të reja, por pagimi i mbetjes nuk mund të kërkohet vetëm pas skadimit të periudhës së përcaktuar në nenin 1021.
KREU XVIII
KONTRATAT BANKARE
A. Depozitat bankare
Neni 1024
Kur depozitohet një shumë parash pranë një banke, kjo fiton pronësinë dhe është e detyruar t’i kthejë në të njëjtën lloj monedhe, me skadimin e afatit të përcaktuar ose me kërkesën e depozituesit, duke patur parasysh periudhën e lajmërimit të përcaktuar nga palët ose nga zakoni bankar.
Neni 1025
Në rast se banka lëshon një librezë depozite kursimi, derdhjet dhe tërheqjet duhet të shënohen në librezë.
Shënimet mbi librezë të firmosura nga nëpunësi i bankës, që është i caktuar për këtë shërbim, përbëjnë provë të plotë midis bankës dhe depozituesit.
është e pavlefshme çdo marrëveshje e kundërt.
Neni 1026
Në qoftë se libreza e kursimit është e pagueshme tek prurësi, banka që padashje dhe pa faj të rëndë kryen shërbimin përballë poseduesit, nuk përgjigjet edhe në qoftë se ky nuk është depozituesi.
E njëjta dispozitë zbatohet në rastin kur libreza e depozitës e pagueshme tek prurësi të jetë lëshuar në emër të një personi të caktuar.
Janë të përjashtuara dispozitat e ligjeve të veçanta.
Neni 1027
Banka që merr dhe pranon depozitat e titujve në administrim duhet t’i ruajë titujt duke marrë interesat ose dividentet, të verifikojë tregtimin për çmimin ose për ripagimin e kapitalit, duke treguar kujdes për grumbullimin e të ardhurave për llogarinë e depozituesit, dhe në përgjithësi të kujdeset për mbrojtjen e të drejtave që kanë të bëjnë me titullin. Shumat e grumbulluara duhet të jenë të kredituara në llogarinë e depozituesit.
Në qoftë se për titujt e depozituar duhet të ushtrohet një e drejtë zgjedhjeje, banka duhet të kërkojë në kohë udhëzimet e nevojshme nga depozituesit dhe t’i realizojë ato, në qoftë se në rast nevoje ka marrë fonde të nevojshme. Në mungesë të këtyre udhëzimeve, të drejtat e zgjedhjeve duhet të shiten për llogari të depozituesit nëpërmjet agjentëve të këmbimit.
Bankës i takon një kompensim në masën e përcaktuar nga marrëveshja e palëve ose ajo që përdoret zakonisht, përveç pagimit të shpenzimeve të bëra prej saj.
Është e pavlefshme çdo marrëveshje me të cilën përjashtohet banka nga ruajtja dhe administrimi i titujve me një kujdesje të zakonshme.
B. Shërbimi bankar dhe kasetat e sigurimit
Neni 1028
Banka, për shërbimin e kasetave të sigurimit, përgjigjet kundrejt përdoruesit për aftësinë paguese, ruajtjen e lokalit dhe për paprekshmërinë e kasetës, përveç ndonjë rasti fator.
Neni 1029
Kur kaseta është në emër të disa personave, hapja e saj i njihet secilit prej tyre, përveç ndonjë marrëveshjeje të kundërt.
Në rast vdekje të mbajtësit të vetëm ose të njërit të këtyre mbajtësve, banka që ka marrë njoftimin mund të lejojë hapjen e kasetës me marrëveshjen e të gjithë atyre që e kanë të drejtë, ose sipas mënyrës së përcaktuar nga gjykata.
Neni 1030
Kur afati i kontratës ka mbaruar, banka mbas një lajmërimi të mbajtësit ose me kalimin e gjashtë muajve nga data e mbarimit, mund t’i kërkojë gjykatës autorizimin për hapjen e kasetës. Lajmërimi mund të bëhet edhe nëpërmjet postës rekomande të konfirmuar.
Hapja kryhet në praninë e një noteri duke patur parasysh edhe masat që gjykata i quan të nevojshme. Gjykata mund të urdhërojë marrjen e masave të nevojshme për ruajtjen e objekteve të gjetura duke përfshirë edhe shitjen e një pjese të tyre, që është e nevojshme për të plotësuar shpenzimet e bëra nga banka.
C. Hapja (çelja) e kredisë bankare
Përkufizimi
Neni 1031
Hapja e kredisë bankare është një kontratë me të cilën banka detyrohet të mbajë në dispozicion të palës tjetër një shumë parash, për një periudhë të caktuar kohe ose për një kohë të pacaktuar.
Neni 1032
Përveç kur ka marrëveshje tjetër, në qoftë se nuk është rënë dakord ndryshe, kredimarrësi mund ta përdorë disa herë kredinë, sipas formave të përdorimit, dhe mundet që me derdhjet e mëtejshme të rivendosë disponibilitetin e tij.
Derdhjet dhe tërheqjet realizohen pranë bankës ku ka lindur kjo marrëdhënie, përveç kur është parashikuar ndryshe nga palët.
Neni 1033
Në qoftë se për hapjen e kredisë është dhënë një garanci reale ose personale, kjo nuk shuhet për faktin se kredimarrësi, në momentin e mbarimit të kësaj marrëdhënieje, pushon së qëni debitor i bankës. Kur garancia bëhet e pamjaftueshme, banka mund të kërkojë një garanci suplementare ose zëvendësimin e garantit.
Kur kredimarrësi nuk vepron në përputhje me kërkesat, banka pakëson kredinë në mënyrë proporcionale me pakësimin e vlerës së garancisë ose mund të heqë dorë nga kontrata.
Neni 1034
Banka nuk mund të tërhiqet nga kontrata përpara mbarimit të afatit të kontratës, përveç rasteve të arsyeshme, ose kur ka marrëveshje tjetër. Heqja dorë ndërpret menjëherë përdorimin e kredisë, por banka duhet të caktojë një afat të paktën prej pesëmbëdhjetë ditësh për kthimin e shumave të përdorura dhe ato plotësuese.
Kur dhënia e kredisë është në një kohë të pacaktuar, secila prej palëve mund të tërhiqet nga kontrata nëpërmjet lajmërimit në afatin e caktuar në kontratë, që përdoret zakonisht ose, në mungesë të tyre, brenda pesëmbëdhjetë ditëve.
Ç. Paradhënia bankare
Disponim i sendeve të dhëna peng
Neni 1035
Në paradhënien bankare me pengun mbi titujt ose mbi mallrat, banka nuk mund të disponojë mbi sendet për të cilat është vënë pengu, në qoftë se ka lëshuar një dokument në të cilin këto sende janë individualizuar.
Marrëveshja e kundërt duhet të provohet me shkresë.
Neni 1036
Banka duhet të kujdeset për llogari të kontraktuesit për sigurimin e mallrave të lëna peng nëqoftëse, për nga vetë natyra, vlera dhe vendndodhja e tyre sigurimi i përgjigjet përkujdesjeve të zakonshme.
Neni 1037
Banka, përveç detyrimeve që i takojnë, ka të drejtën që t’i paguhen shpenzimet që ka bërë për ruajtjen e mallrave dhe të titujve, përveç kur e ka marrë përsipër një gjë të tillë.
Neni 1038
Kontraktuesi, edhe përpara mbarimit të afatit të kontratës, mund të tërheqë titujt ose mallrat e lëna peng, duke bërë më parë një pagesë proporcionale ndërmjet shumave të marra paradhënie dhe të shumave të tjera që i përkasin bankës sipas nenit të mësipërm, në qoftë se teprica e kredisë rezulton e pagarantuar në mënyrë të mjaftueshme.
Neni 1039
Në qoftë se vlera e garancisë pakësohet të paktën në një të dhjetën në krahasim me vlerën e saj në kohën e lidhjes së kontratës, banka mund t’i kërkojë debitorit një garanci plotësuese, me paralajmërimin se në mungesë të saj do të veprohet për shitjen e këtyre mallrave ose titujve të dhëna peng. Në qoftë se debitori nuk vepron në përputhje me kërkesat, banka mund të veprojë për shitjen e tyre në bazë të dispozitave për pengun.
Banka ka të drejtën e pagimit të menjëhershëm të tepricës të llogarisë që nuk është përmbushur plotësisht nga shumat e rezultuara nga shitja
Neni 1040
Në qoftë se me garancitë e një ose më shumë kredive janë bllokuar depozita në para, mallra ose tituj që nuk kanë qenë të individualizuar ose për të cilat i është lënë bankës mundësia për t’i disponuar, banka duhet të kthejë vetëm shumën ose një pjesë të mallrave ose të titujve që tejkalojnë shumën e kredive të garantuara. Ky tejkalim përcaktohet në lidhje me vlerën e mallrave ose të titujve në kohën e mbarimit të kredive.
D. Veprimet bankare me llogari rrjedhëse
Neni 1041
Kur depozita, çelja e kredisë ose veprimet e tjera bankare janë rregulluar në Ilogarinë rrjedhëse, klienti mund të disponojë në çdo kohë shumat që rezultojnë në kredinë e tij, përveç kur rezerva e afatit, është parashikuar në marrëveshje.
Neni 1042
Në rast se midis bankës dhe klientit ekzistojnë disa marrëdhënie ose disa llogari, edhe në monedha të ndryshme, teprica aktive dhe pasive kompensohen në mënyrë reciproke, përveç kur ka marrëveshje të kundërt.
Neni 1043
Në rastin kur llogaria likujduese është në emër të disa personave, me të drejtën për të kryer veprime edhe në mënyrë individuale, këta persona quhen kreditorë ose debitorë solidarë të tepricave të llogarisë.
Neni 1044
Në rast se veprimet në llogarinë rrjedhëse janë për një kohë të pacaktuar, secila prej palëve mund të tërhiqet nga kontrata, duke lajmëruar palën tjetër brenda afatit të caktuar në kontratë ose në mungesë të tij, brenda 15 ditëve.
Neni 1045
Banka përgjigjet sipas dispozitave që rregullojnë kontratën e porosisë për ekzekutimin e detyrimeve të marra nga depozituesi ose nga një klient tjetër.
Në qoftë se ky detyrim duhet të kryhet aty ku nuk ekzistojnë degë të bankës, kjo mund të ngarkojë për ekzekutim një bankë tjetër.
Neni 1046
Për llogarinë rrjedhëse zbatohen edhe nenet 1016,1019,1022.
E. Skontoja bankare
Përkufizimi
Neni 1047
Skontoja është kontrata me anë të së cilës banka, duke zbatuar kamatën i jep klientit vleftën e një kredie ndaj të tretëve, që nuk ka mbaruar akoma, nëpërmjet cedimit.
Skontoja e kambialeve
Neni 1048
Në qoftë se skontoja bëhet nëpërmjet xhirimit të kambialit ose të çekut bankar, banka në rast se nuk kryhet pagimi, përveç të drejtave të rrjedhura nga titulli, gëzon edhe të drejtën e kthimit të paradhënies.
Ruhen dispozitat e ligjeve të veçanta lidhur me çekun dhe kambialin.
Neni 1049
Banka që ka skontuar kambialet e dokumentuara, gëzon mbi mallin të njëjtin privilegj qe ka edhe i porosituri, deri sa titulli përfaqësues është në posedimin e tij.
KREU XIX
HUAJA
Neni 1050
Me kontratën e huasë njëra palë (huahënësi) i jep në pronësi palës tjetër (huamarrësit) një shumë të hollash ose sende që përcaktohen në numër, me peshë ose me masë dhe huamarrësi detyrohet t’i kthejë huadhënësit aq të holla, ose aq sende të atij lloji dhe të asaj cilësie, brenda afatit të caktuar në kontratë ose, kur nuk është caktuar afat, me kërkesën e huadhënësit.
Neni 1051
Përveç kur me marrëveshje të palëve është parashkuar ndryshe, huamarrësi duhet t’i paguajë huadhënësit kamatat.
Kamatat, për të cilat është rënë dakord, paguhen çdo vit, përveç kur palët kanë parashikuar ndryshe.
Mospagimi i kamatave përbën mospërmbushje thelbësore të detyrimit.
Neni 1052
Në rast se palët janë marrë vesh për kthimin me këste të parave ose të sendeve dhe huamarrësi nuk përmbush detyrimin e pagimit të dy kësteve ose nuk përmbush, me një vonesë prej më shumë se tre muaj, pagimin e vetëm një kësti, huadhënësi mund të kërkojë kthimin e menjëhershëm të parave ose të sendeve të dhënë hua.
Neni 1053
Kur kthimi i sendeve të dhëna hua është bërë i pamundur ose tepër i vështirë pa fajin e debitorit, ky është i detyruar të paguajë vleftën e tyre, duke marrë parasysh kohën dhe vendin në të cilën do të bëhej kthimi.
Neni 1054
Huadhënësi është përgjegjës për dëmin që i ka shkaktuar huamarrësit, për të metat e sendeve të dhëna hua, në qoftë se nuk provon se nuk ishte faji i tij që nuk kishte dijeni për ato.
Në qoftë se huaja është pa shpërblim, huamarrësi është përgjegjës vetëm në rastin kur, duke i ditur cenet, nuk e ka njoftuar huadhënësin për to.
Neni 1055
Kush ka premtuar të japë hua, mund të refuzojë të përmbushë detyrimin, po qe se kushtet pasurore të palës tjetër janë në gjëndje të tillë sa e bëjnë tepër të vështirë kthimin dhe huadhënësit nuk i janë ofruar garanci të përshtatshme.
KREU XX
FRANCHISING
Përkufizimi
Neni 1056
Kontrata franchising përmban një raport detyrimesh të vazhdueshme me të cilin ndërmarrje të pavarura detyrohen ndërmjet njëra-tjetrës që të nxisin e të zhvillojnë bashkërisht tregtinë dhe kryerjen e shërbimeve, në zbatim të detyrimeve të veçanta.
Detyrimet e franchisor-it
Neni 1057
Franchisor-i (franshizdhënësi) ka detyrimin të vërë në dispozicion të franchizee-së (franshizmarrësit) një tërësi të standardizuar të drejtash jo materiale, modelesh, skicash, idesh fitimi, tregtimi dhe organizimi e njohuri të tjera të përshtatshme për zhvillimin e tregtisë.
Ndërkaq ai është i detyruar të ruajë gjithë këtë program detyrimesh nga cenimi prej të tretëve, ta zhvillojë atë vazhdimisht dhe të mbështesë zbatimin e tij nga franshizmarrësi me udhëzime, informacione e perfeksionime.
Neni 1058
Në bisedimet për përfundimin e kontratës palët duhet t’i tregojnë njëra-tjetrës gjendjen e punëve tregtare që kanë të bëjnë me kontratën franchise dhe veçanërisht programin e detyrimeve franchise, si dhe të informojnë njëri-tjetrin sipas parimeve të mirëbesimit. Ata janë të detyruar të ruajnë sekretin e informatave konfidenciale, edhe po të mos përfundohet kontrata.
Kush shkel këtë detyrim, detyrohet të shpërblejë dëmin. Kjo e drejtë parashkruhet me kalimin e tre vjetëve nga dita e pushimit të bisedimeve.
Pala që ka marrë pjesë në bisedime mund të kërkojë pagimin e shpenzimeve të bëra me besim të ligjshëm në përfundimin e kontratës, e cila nuk u përfundua për shkak të një sjelljeje të qëllimshme të palës tjetër.
Forma e kontratës
Neni 1059
Kontrata franchising duhet të bëhet me shkresë duke përcaktuar ndër të tjera një përkufizim të njëzëshëm të detyrimeve të ndërsjella të palëve, kohëzgjatjen e kontratës dhe të elementeve të tjera thelbësore të saj. Teksti i kontratës duhet të përmbajë një përshkrim të plotë të programit e të detyrimeve franchising.
Heqja dorë nga kontrata
Neni 1060
Kohëzgjatja e kontratës vendoset me marrëveshje të palëve, duke respektuar kërkesat e diktuara nga tregtia dhe shërbimet përkatëse.
Kur në kontratë nuk është përcaktuar afat, ose afati është më tepër se dhjetë vjet, secila palë ka të drejtë të heqë dorë nga kontrata, duke e njoftuar palën tjetër një vit më parë.
Në rast pushimi të kontratës si rrjedhim i plotësimit të afatit ose heqjes dorë prej saj dhe përpara paraqitjes aktuale të raportit të punëve, palët, të udhëhequra nga parimet e mirëbesimit, bëjnë një përpjekje për të rënë dakord për ripërtëritjen e kontratës në kushte të njëjta ose të ndryshuara.
Ndalimi i konkurrencës
Neni 1061
Edhe pas pushimit të marrëdhënieve kontraktore palët kanë reciprokisht detyrimin për një konkurencë të ndershme.
Mbi këtë bazë, franchismarrësit mund t’i imponohet një ndalim i konkurencës lokale për një kohë deri në një vit.
Në qoftë se nga ndalimi i konkurrencës rezulton një pakësim i veprimtarisë së tij profesionale, franchismarrësit i jepet një kompensim financiar i barasvlershëm, pa marrë parasysh pushimin e kontratës.
Përgjegjësia e franchismarrësit
Neni 1062
Franchisdhënësi përgjigjet për qenien e të drejtave dhe të njohurive të programit të detyrimeve franchise. Në rast se të drejtat nuk do të ekzistonin ose në qoftë se franchisdhënësi do të shkelte të tjera detyrime kontraktore me mënyrë të fajshme, franchismarrësi ka të drejtë të pakësojë shpërblimin. Shuma e pakësuar duhet të vendoset me kompetencë me anën e një eksperti të paanshëm. Franchismarrësi mund të kërkojë shlyerjen e dëmit të shkaktuar nga mosqënia e elementeve të programit të detyrimeve ose nga shkelja me faj e kontratës nga ana e franchisdhënësit.
Neni 1063
Franchisdhënësi mund të kërkojë shpërblimin e dëmit të shkaktuar nga shkelja me faj e kontratës, në veçanti nga zbatimi i pamjaftueshëm i programit të detyrimeve franchise, nga ana e franchismarrësit.
Heqja dorë
Neni 1064
Në rast shkelje detyrimesh kontraktore që vënë seriozisht në rrezik qëllimin për zhvillimin e tregtisë, pala kontraktuese ka të drejtën të heqë dorë nga kontrata, pa iu referuar afatit.
KREU XXI
RENTA JETORE
Neni 1065
Renta jetore mund të krijohet kundrejt shpërblimit (me titull barrësor) nëpërmjet tjetërsimit të një pasurie të luajtshme ose të paluajtshme ose të një shume parash.
Renta jetore mund të krijohet edhe me anë dhurimi ose me testament, duke respektuar kërkesat e ligjit për veprime juridike të tilla.
Neni 1066
Renta jetore mund të jepet për të gjithë jetën e përfituesit ose të një personi tjetër. Ajo mund të formohet edhe për gjithë jetën e një ose disa personave.
Neni 1067
Kur renta është formuar në favor të shumë personave, pjesa e një përfituesi të vdekur më parë, rritet në favor të të tjerëve, përveç kur ka marrëveshje të kundërt.
Neni 1068
Kontrata e rentës jetore e krijuar në favorin e një personi, i cili në kohën e kontratës kishte vdekur, është e pavlefshme.
Efektet e kontratës së rentës jetore
Neni 1069
Personi në dobi të të cilit është krijuar renta jetore, me titull barrësor, mund të kërkojë zgjidhjen e kontratës, në qoftë se personi që jep rentën nuk jep garancitë ose ul garancitë e dhëna në marrëveshje.
Neni 1070
Mospagimi i kësteve të arrira të rentës jetore nuk i jep të drejtën personit, në favor të të cilit është krijuar renta, që të kërkojë zgjidhjen e kontratës; por vetëm mund të kërkojë që të sekuestrohen e të shiten pasuritë e debitorit të tij dhe nga të ardhurat e shitjes të përdoret një shumë e mjaftueshme për të siguruar pagimin e rentës.
Neni 171
Debitori i rentës nuk mund të shkarkohet nga detyrimi për pagimin e saj edhe sikur të ofrojë pagimin e shumës së parave ose të gjësë së marrë, qoftë dhe duke hequr dorë nga pagimi i kësteve të shlyera.
I sipërmi është i detyruar të paguajë rentën për të gjithë kohën që është krijuar, sado i rëndë që të jetë bërë detyrimi i rentës, përveç kur ka marrëveshje të kundërt.
Neni 1072
Renta jetore i jepet personit, në favor të të cilit është krijuar, në proporcion me numrin e ditëve që ka jetuar. Në rast se në marrëveshje është parashikuar që të parapaguhet me këste, secili prej tyre fitohet nga dita që plotësohet afati i pagimit.
Neni 1073
Në rast se renta jetore është krijuar mbi bazën e një titulli pa shpërblim, mund të parashikohet (ose të vendoset) që kjo të jetë e pasekuestrueshme.
KREU XXII
SHOQëRIA E THJESHTë
DISPOZITA Të PëRGJITHSHME
Neni 1074
Shoqëria është një kontratë me të cilën dy apo më shumë persona merren vesh për të ushtruar një aktivitet ekonomik, me qëllim që të ndajnë fitimet që rrjedhin prej tij.
Personi anëtar i shoqërisë duhet të vërë në dispozicion të këtij aktiviteti para, sende apo shërbime.
Neni 1075
Në shoqërinë e thjeshtë kontrata nuk është objekt i ndonjë forme të veçantë, përveç kur kërkohet nga natyra e sendeve të bashkuara.
Shoqëria është e thjeshtë, kur nuk paraqet cilësitë dalluese të shoqërisë tregtare të rregulluara në Kodin Tregtar.
Marrëdhëniet midis anëtarëve
Neni 1076
Anëtari është i detyruar të paguajë kontributet e caktuara në kontratën e shoqërisë. Prezumohet se anëtarët janë të detyruar të kontribuojnë, në pjesë të barabarta midis tyre, sa është e nevojshme për arritjen e qëllimit të shoqërisë, përveç kur në kontratë është parashikuar ndryshe.
Neni 1077
Kontrata e shoqërisë mund të ndryshohet vetëm me pëlqimin e të gjithë ortakëve, në qoftë se në marrëveshje nuk është rënë dakord ndryshe.
Neni 1078
Për sendet e dhëna në pronësi, garancia e kërkuar nga anëtari dhe kalimi i rreziqeve rregullohen nga dispozitat mbi shitjen.
Neni 1079
Anëtari që ka kontribuar në kredi, përgjigjet për paaftësinë paguese të debitorit, brenda caqeve të treguara në nenin 506 të këtij Kodi për rastin e marrjes me marrëveshje të garancisë.
Neni 1080
Përveç se kur me marrëveshje është parashikuar ndryshe, administrimi i shoqërisë i takon secilit prej anëtarëve veçmas nga të tjerët.
Po qe se administrimi u takon veçmas disa anëtarëve, secili prej tyre ka të drejtë të kundërshtojë veprimin që dëshiron të kryejë një tjetër, përpara se ky të kryhet.
Shumica e anëtarëve, e përcaktuar sipas pjesës së çdo anëtari në fitim, zgjidh mosmarrëveshjen.
Neni 1081
Në qoftë se administrimi u takon në mënyrë të përbashkët disa anëtarëve, është i nevojshëm pëlqimi i të gjithë ortakëve administratorë për kryerjen e veprimeve të shoqërisë.
Në qoftë se është vendosur që për administrimin ose për veprime të caktuara të jetë i nevojshëm miratimi i shumicës, kjo përcaktohet sipas paragrafit të fundit të nenit 1080 të këtij Kodi.
Në rastet e parashikuara në këtë nen, administratorët e veçantë nuk mund të kryejnë të vetëm ndonjë veprim, veç në raste të ngutshme, kur duhet shmangur një dëm që i kanoset shoqërisë.
Neni 1082
Heqja e administratorit të emëruar në kontratën e shoqërisë mund të bëhet për një shkak të drejtë.
Administratori i emëruar me një akt të veçantë mund të hiqet sipas dispozitave të kontratës së porosisë. Në një rast të tillë heqja e tij mund të kërkohet edhe në rrugë gjyqësore nga çdo anëtar.
Neni 1083
Të drejtat dhe detyrimet e administratorëve rregullohen me dispozitat mbi porosinë. Administratorët janë përgjegjës solidarisht ndaj shoqërisë për përmbushjen e detyrimeve që u janë ngarkuar me ligj ose nga kontrata e shoqërisë, përveç kur provojnë se nuk kanë faj.
Neni 1084
Anëtarët që nuk marrin pjesë në administrim kanë të drejtë që të marrin njoftim nga administratorët për ecurinë e punëve të shoqërisë, të konsultohen me dokumentet që lidhen me administrimin dhe të marrin një raport kur të jenë kryer punët për të cilat është krijuar shoqëria.
Në qoftë se kryerja e punëve të shoqërisë zgjat më shumë se një vit, anëtarët kanë të drejtë të marrin raportin e administratës në fund të çdo viti, përveç rastit kur kontrata parashikon një afat tjetër.
Neni 1085
Përveç marrëveshjes së kundërt, çdo anëtar ka të drejtë të marrë pjesën e vet të fitimeve pas miratimit të raportit.
Neni 1086
Pjesët që u takojnë anëtarëve në fitimet ose në humbjet prezumohen në përpjesëtim me kuotat e kontribuara. Në qoftë se vlera e kontributeve nuk përcaktohet nga kontrata, caktohet nga gjykata. Në qoftë se kontrata përcakton vetëm pjesën e çdo anëtari në fitimet, në të njëjtën masë prezumohet se duhet të përcaktohet edhe pjesëmarrja në humbjet.
Neni 1087
Çdo marrëveshje që përjashton një ose më shumë anëtarë nga pjesëmarrja në fitimet ose humbjet, është e pavlefshme.
Marrëdhënie me të tretët
Neni 1088
Shoqëria fiton të drejta dhe merr përsipër detyrime me anë të anëtarëve që kanë të drejtën për ta përfaqësuar.
Në mungesë të dispozitave të tjera në kontratë, përfaqësimi i takon çdo anëtari administrator dhe shtrihet për të gjitha aktet që përfshihen në objektin e shoqërisë. Ndryshimet dhe shuarja e tagrave të përfaqësimit rregullohen me dispozitat për përfaqësimin.
Neni 1089
Kreditorët e shoqërisë mund të kërkojnë të drejtat e tyre mbi pasurinë e shoqërisë. Për detyrimet e shoqërisë gjithashtu përgjigjen personalisht ose solidarisht anëtarët që kanë vepruar në emër dhe për llogari të shoqërisë dhe, po të ketë marrëveshje tjetër, edhe anëtarët e tjerë.
Marrëveshja duhet t’u bëhet e ditur të tretëve me mjete të përshtatshme, në mungesë të marrjes dijeni, kufizimi i përgjegjësisë ose përjashtimi nga përgjegjësia solidare nuk mund t’u kundrejtohet atyre që nuk kanë patur dijeni për të.
Neni 1090
Anëtari, të cilit i kërkohet pagimi i detyrimeve të shoqërisë, mund të kërkojë, edhe kur shoqëria është në likuidim, ekzekutimin paraprak ndaj pasurisë së shoqërisë, duke treguar sendet mbi të cilat kreditori mund të shpërblehet më së miri.
Neni 1091
Ai që bëhet anëtar në një shoqëri të krijuar më parë, përgjigjet së bashku me anëtarët e tjerë për detyrimet e shoqërisë përpara se ta ketë fituar cilësinë e anëtarit.
Neni 1092
Kreditori i veçantë i anëtarit, deri sa zgjat shoqëria, mund të kërkojë të drejtat e tij mbi fitimet që i takojnë debitorit, si dhe marrjen e masave ruajtëse (konservative) mbi kuotën që i takon këtij të fundit në likuidim.
Në qoftë se sende të tjera të debitorit janë të pamjaftueshme për të shpërblyer kreditë e tij, kreditori i veçantë i anëtarit mund të kërkojë, veç kësaj, në çdo kohë likuidimin e kuotës së debitorit të tij. Kuota duhet të likuidohet brenda tre muajve nga paraqitja e kërkesës, përveç kur është vendosur shpërndarja e shoqërisë.
Neni 1093
Nuk pranohet kompensimi midis detyrimit që një i tretë ka ndaj shoqërisë dhe kredisë që ky ka ndaj një anëtari.
Shpërndarja e shoqërisë
Neni 1094
Shoqëria shpërndahet:
1. me mbarimin e afatit;
2. me realizimin e objektit të shoqërisë ose për pamundësinë e realizimit të tij;
3. me vullnetin e të gjithë anëtarëve;
4. për shkaqe të tjera të parashikuara në kontratën e shoqërisë.
Neni 1095
Kontrata e shoqërisë zgjatet në heshtje për një kohë të pacaktuar kur, sadoqë ka kaluar afati i parashikuar në kontratë, anëtarët vazhdojnë të kryejnë veprime të shoqërisë.
Neni 1096
Pas shpërndarjes së shoqërisë anëtarët administrues ruajnë pushtetin e administrimit vetëm për çështjet e ngutshme, derisa të ndërmerren veprimet e nevojshme për likuidimin.
Neni 1097
Në qoftë se kontrata nuk parashikon mënyrën e likuidimit të pasurisë dhe anëtarët nuk janë në një mendje për ta përcaktuar atë, likuidimi bëhet nga një ose disa likuidues, të emëruar me pëlqimin e të gjithë ortakëve ose, në rast mosmarrëveshjeje, nga gjykata.
Likuiduesit mund të revokohen me vullnetin e të gjithë ortakëve dhe në çdo rast nga gjykata me kërkesën e arsyetuar të njërit ose të disa anëtarëve.
Neni 1098
Detyrimet dhe përgjegjësitë e likuiduesve rregullohen sipas rregullave të vendosura nga administratorët, përderisa nuk parashikohet ndryshe nga dispozitat e mëposhtme ose nga kontrata e shoqërisë.
Neni 1099
Administratorët duhet t’u dorëzojnë likuiduesve sendet dhe dokumentet e shoqërisë dhe t’u paraqesin atyre llogarinë e administrimit për periudhën pas raportimit të fundit.
Likuiduesit duhet të marrin në dorëzim sendet dhe dokumentet e shoqërisë dhe të hartojnë, së bashku me administratorët, inventarin nga ku të rezultojë gjendja aktive dhe pasive e pasurisë së shoqërisë. Inventari duhet të nënshkruhet nga administratorët dhe nga likuiduesit.
Neni 1100
Likuiduesit mund të kryejnë aktet e nevojshme për likuidim dhe, po qe se anëtarët nuk kanë parashikuar ndryshe, mund të shesin edhe në bllok pasurinë e shoqërisë dhe të bëjnë marrëveshje e kompromise.
Ata përfaqësojnë shoqërinë edhe në gjykim.
Neni 1101
Likuiduesit nuk mund të ndërmarrin veprime të reja. Në rast të kundërt ata përgjigjen personalisht dhe solidarisht për punët e filluara.
Neni 1102
Likuiduesit nuk mund të ndajnë midis anëtarëve, qoftë edhe pjesërisht, pasurinë e shoqërisë, derisa të mos jenë paguar kreditorët e shoqërisë, ose të mos jenë vënë mënjanë shumat e nevojshme për të paguar ata.
Në qoftë se fondet në dispozicion janë të pamjaftueshme për pagimin e detyrimeve të shoqërisë, likuiduesit mund t’u kërkojnë anëtarëve derdhjet për të cilat ata ende detyrohen në kuotat përkatëse dhe, po të jetë nevoja, shumat e nevojshme në kufijtë e përgjegjësisë përkatëse dhe në përpjesëtim me pjesën e secilit në humbjet. Në të njëjtin përpjesëtim pjesëtohet midis anëtarëve detyrimi i anëtarit me paaftësi për të paguar.
Neni 1103
Anëtarët që kanë kontribuar me pasuri për t’u përdorur, kanë të drejtë ta marrin atë përsëri në gjendjen në të cilën ndodhet. Po qe se sendet kanë humbur ose janë dëmtuar për shkaqe që mund t’u ngarkohen administratorëve, anëtarët kanë të drejtë për shpërblimin e dëmit në ngarkim të pasurisë së shoqërisë, përveç rastit kur mund të ngrihet padi kundër administratorëve.
Neni 1104
Pasi shlyhen detyrimet e shoqërisë, aktivi i mbetur destinohet për pagimin e kuotave të kontributeve. Teprica e mundshme ndahet midis anëtarëve në përpjesëtim me pjesën e secilit në fitim.
Vlefta e kuotave të kontributeve që nuk kanë për objekt shuma parash, përcaktohet sipas vlerësimit që është bërë në kontratë ose, në mungesë të tij, sipas vleftës që ata kanë patur në momentin kur janë dhënë.
Neni 1105
Në qoftë se në marrëveshje është parashkuar që ndarja e sendeve të bëhet në natyrë, zbatohen dispozitat mbi ndarjen e sendeve të përbashkëta.
Zgjidhja e marrëdhënies së një anëtari me shoqërinë
Neni 1106
Çdo anëtar mund të tërhiqet nga shoqëria kur ajo është formuar për një kohë të pacaktuar ose për gjithë jetën e njërit prej anëtarëve.
Veç kësaj mund të tërhiqet në rastet e parashikuara në kontratën e shoqërisë ose kur ekziston një shkak i drejtë.
Në rastet e parashikuara në paragrafin e parë, tërheqja duhet t’u komunikohet anëtarëve të tjerë të paktën tre muaj përpara.
Neni 1107
Përveç kur në kontratën e shoqërisë është parashikuar ndryshe, në rast vdekjeje të njërit prej anëtarëve, të tjerët duhet të likuidojnë kuotën në favor të trashëgimtarëve, veç kur preferojnë të shpërndajnë shoqërinë ose ta vazhdojnë më vete trashëgimtarët, dhe këta japin pëlqimin.
Neni 1108
Përjashtimi i një anëtari mund të ndodhë për shkak mospërmbushjeje të rëndësishme të detyrimeve që rrjedhin nga ligji ose nga kontrata e shoqërisë, si dhe për ndalimin, pazotësinë ose për dënimin e tij me një masë që përfshin edhe ndalimin, qoftë edhe të përkohshëm, nga detyrat zyrtare.
Anëtari që ka dhënë si kontribut në shoqëri veprën e vet ose gëzimin e një sendi, mundet gjithashtu të përjashtohet për shkak të papërshtatshmërisë së menjëhershme për të kryer veprën e dhënë ose për humbjen e sendit, që ka ndodhur për shkaqe që nuk mund t’u ngarkohen administratorëve.
Gjithashtu, mund të përjashtohet anëtari që ka kontribuar me anë të transferimit të pronësisë së një sendi, në qoftë se ky humbet përpara se sendi të fitohet nga shoqëria.
Neni 1109
Përjashtimi vendoset nga shumica e anëtarëve, duke mos përfshirë në numrin e tyre anëtarin për t’u përjashtuar dhe ka efekt pas 30 ditëve nga data kur i është bërë njoftimi anëtarit të përjashtuar.
Brenda këtij afati ortaku i përjashtuar mund të paraqesë kundërshtim përpara gjykatës, e cila mund të pezullojë zbatimin e vendimit.
Po qe se shoqëria përbëhet nga dy anëtarë, përjashtimi i njërit bëhet nga gjykata me kërkesën e tjetrit.
Neni 1110
Përjashtohen nga shoqëria edhe:
a) anëtari që është deklaruar i falimentuar;
b) anëtari ndaj të cilit një kreditor i tij i caktuar ka arritur të ketë të drejtën e likuidimit të kuotës sipas nenit 1092 të këtij Kodi.
Përjashtimi i parashikuar në paragrafin e parë të këtij neni nuk zbatohet në rastet kur falimentimi i anëtarit është pasojë e falimentimit të shoqërisë.
Neni 1111
Në rastin kur nga shoqëria largohet vetëm një anëtar, ky dhe trashëgimtarët e tij kanë të drejtë vetëm për një shumë të hollash që përfaqësojnë vlerën e kuotës.
Likuidimi i kuotës bëhet në bazë të gjendjes pasurore të shoqërisë ditën kur ndodh largimi i anëtarit.
Në qoftë se ka aktivitete në vazhdim, anëtari dhe trashëgimtarët e tij kanë pjesë në fitimet dhe humbjet që kanë të bëjnë me këto aktivitete. Përveç sa parashikohet në nenin 1092, pagimi kuotës që i takon ortakut duhet bërë brenda 6 muajve nga dita e largimit të tij.
Neni 1112
Në rastin kur nga shoqëria largohet vetëm një anëtar, ky ose trashëgimtarët e tij janë përgjegjës ndaj të tretëve për detyrimet e shoqërisë deri në ditën kur ai është larguar.
Largimi duhet t’u bëhet i ditur të tretëve me mjete të përshtatshme, përndryshe, ajo nuk mund t’u kundrejtohet të tretëve që, jo për fajin e tyre, nuk e kanë ditur.
KREU XXIII
SIGURIMI
DISPOZITA Të PëRGJITHSHME
Neni 1113
Me kontratën e sigurimit, njëra palë (siguruesi), në qoftë se vërtetohet ngjarja e parashikuar në kontratë, detyrohet:
a) në rastin e sigurimit të pasurisë t’i shpërblejë palës tjetër ose një personi të tretë, në dobinë e të cilit është lidhur kontrata, dëmin e pësuar brenda kufijve të shumës që është parashikuar në kontratë;
b) në rastin e sigurimit të personit t’i paguajë palës tjetër ose një personi të tretë, në dobinë e të cilit është lidhur kontrata, shumën e sigurimit që është parashikuar në kontratë.
I siguruari detyrohet të paguajë primin (çmimin e sigurimit) të caktuar në kontratë. Siguruesi mund të jetë person publik ose privat.
Neni 1114
Kontrata e sigurimit duhet të bëhet me shkresë, me anë të dëshmisë të sigurimit (policës së sigurimit) që siguruesi i lëshon të siguruarit, përndryshe është e pavlefshme.
Neni 1115
Në dëshminë e sigurimit të tregohen sidomos:
a) emri i siguruesit;
b) emri i personit të siguruar, në rastin e sigurimit të personit, pasuria e siguruar dhe vendi ku ndodhet kjo pasuri në rastin e sigurimit të pasurisë;
c) ngjarja me vërtetimin e së cilës siguruesi të përmbushë detyrimin që ka marrë në kontratë;
ç) fillimi dhe mbarimi i kontratës së sigurimit (afati i sigurimit);
d) koha nga e cila fillon përgjegjësia e siguruesit;
e) vlerësimi i pasurisë në ato raste që kjo gjë kërkohet për një lloj të caktuar sigurimi;
ë) primet e sigurimit dhe afatet e pagimit të tyre.
Kur sipas ligjit ose sipas kontratës shpërblimi i sigurimit ose shumat e sigurimit duhet t’i paguhen jo vetëm të siguruarit, por edhe një personi të tretë, në dobinë e të cilit është lidhur kontrata, ky kusht duhet të tregohet në dëshminë e sigurimit.
Neni 1116
Kur humbet dëshmia e sigurimit, siguruesi, me kërkesën dhe shpenzimet e të siguruarit, duhet të lëshojë një dublikatë të saj.
Neni 1117
I siguruari duhet t’i njoftojë siguruesit, me rastin e lidhjes së kontratës, të gjitha rrethanat për të cilat ka dijeni dhe që kanë rëndësi thelbësore për përcaktimin e natyrës dhe të masës së rrezikut.
Quhet se kanë rëndësi thelbësore të gjitha rrethanat për të cilat siguruesi ka pyetur me shkresë të siguruarin.
Kontrata e sigurimit e lidhur pa u marrë përgjigja në ndonjë nga këto pyetje, nuk mund të jetë, për këtë shkak, e pavlefshme.
Neni 1118
Kur pas lidhjes së kontratës së sigurimit del se i siguruari duke ditur ka dhënë informata jo të sakta në kërkesën ose në dokumentet e paraqitura prej tij dhe në bazë të të cilave është lidhur kontrata e sigurimit, siguruesi brenda tre muajve nga marrja dijeni ka të drejtë:
a) të ndryshojë masën e primit të sigurimit, të shumës së sigurimit ose afatin e sigurimit;
b) të zgjidhë kontratën e sigurimit në rast se ka rrethana të tilla, që po t’i dinte siguruesi nuk do të kishte lidhur kontratën. Në këtë rast, primet e sigurimit deri në kohën që kërkohet prishja e kontratës, e në çdo rast primi i sigurimit për t’u paguar në vitin e parë të kontratës, nuk i kthehen të siguruarit.
Në qoftë se vërtetohet ngjarja e sigurimit përpara se të fillojë afati i treguar në paragrafin e mësipërm, siguruesi nuk është i detyruar të paguajë shumën e sigurimit.
Kur kontrata e sigurimit është lidhur për më shumë se një person ose sende, ajo mbetet e vlefshme për ata persona ose sende, të cilëve nuk u referohen deklarimet e pasakta apo heshtja.
Neni 1119
Dhënia e informatave të pasakta në kërkesën ose në dokumentet e paraqitura, në bazë të të cilave është lidhur kontrata e sigurimit, ose lënia në harresë e informatave kur vërtetohet se nuk janë bërë me dashje ose nga pakujdesia e rëndë, nuk përbën shkak për zgjidhjen e kontratës, por siguruesi mund të heqë dorë nga kontrata, duke e njoftuar të siguruarin me shkrim, brenda 3 muajve nga marrja dijeni e tyre.
Në qoftë se ngjarja e sigurimit vërtetohet përpara se pasaktësitë e informatave ose lënia në harresë e tyre, të njihen nga siguruesi, ose përpara se të jetë deklaruar heqja dorë nga kontrata, shuma e detyruar ulet në proporcion me diferencën midis shumës së caktuar në kontratë dhe asaj që do të ishte zbatuar, në se do të njihej gjendja e vërtetë e fakteve.
Neni 1120
Kur kontrata e sigurimit lidhet në emër e për llogari të të tretëve dhe këta janë në dijeni për pasaktësinë e deklarimeve ose të harresave në lidhje me rrezikun (rastin e sigurimit), në favor të siguruesit zbatohen dispozitat e neneve 1118, 1119 të këtij Kodi.
Neni 1121
Kontrata e sigurimit është e pavlefshme, në qoftë se vërtetohet se rreziku i sigurimit nuk ka ekzistuar asnjëherë ose ka pushuar së qeni para përfundimit të kontratës.
Neni 1122
Kontrata e sigurimit zgjidhet në qoftë se rreziku i sigurimit pushon së qeni pas përfundimit të kontratës, por siguruesi ka të drejtën e pagimit të primeve, derisa pushimi i qenies së rrezikut të sigurimit t’i jetë njoftuar ose t’i jetë bërë e ditur në një mënyrë tjetër.
Neni 1123
I siguruari gjatë kohës që kontrata e sigurimit është në fuqi detyrohet t’i njoftojë siguruesit të gjitha ndryshimet e rrethanave për të cilat ka marrë dijeni pas lidhjes së kontratës së sigurimit dhe që mund të influencojë mbi shtimin e rrezikut.
Në qoftë se i siguruari nuk bën njoftimin e sipërm, siguruesi ka të drejtë, që nga çasti i shtimit të rrezikut, të ndryshojë masën e primit të sigurimit, të shumës së sigurimit, afatin e sigurimit ose të zgjidhë kontratën.
Kur i siguruari nuk pranon ndryshimin ose zgjidhjen e kontratës, ka të drejtë t’i drejtohet me padi gjykatës.
Neni 1124
Kontrata e sigurimit hyn në fuqi në orën 24 të ditës së përfundimit të kontratës dhe mbaron në orën 24 të ditës së fundit të kohëzgjatjes së kontratës.
Kur afati i kontratës është mbi 10 vjet, palët me kalimin e këtij afati dhe në rast se nuk kanë ndonjë marrëveshje të kundërt, kanë të drejtë të heqin dorë nga kontrata, duke bërë një paralajmërim 6 muaj më parë.
Kontrata mund të zgjatet heshtazi një ose disa herë, por në çdo rast jo më shumë se për dy vjet.
Kjo dispozitë nuk zbatohet për kontratën e sigurimit të jetës.
Neni 1125
Kontraktuesi detyrohet t’i paguajë siguruesit primin e sigurimit në afatet e caktuara në kontratë. Në qoftë se primi ose kësti i parë i tij nuk paguhet në afat, sigurimi pezullohet deri në orën 24 të ditës që kontraktuesi paguan shumën që detyrohet.
Kur kontraktuesi nuk paguan primet në vazhdim, sipas afateve të caktuara, sigurimi pezullohet nga ora 24 e ditës së pesëmbëdhjetë pas mbarimit të afatit të pagimit dhe siguruesi ka të drejtë të kërkojë zgjidhjen e kontratës.
Neni 1126
Kur vërtetohet ngjarja e sigurimit, i siguruari detyrohet të njoftojë siguruesin brenda afatit të parashikuar në kontratë. Në qoftë se i siguruari nuk bën këtë njoftim, siguruesi ka të drejtë të mos paguajë shpërblimin e sigurimit ose shumën e sigurimit.
Neni 1127
I siguruari ose personi i tretë, në dobinë e të cilit është lidhur kontrata e sigurimit, detyrohet të provojë se ka ndodhur ngjarja e sigurimit dhe, në sigurimin e pasurisë të provojë edhe sasinë e dëmit, si dhe t’i njoftojë siguruesit, sipas kërkesës së këtij, të gjitha informatat që janë në dijeni të tij dhe që kanë lidhje me ngjarjen e sigurimit. Në rastin e sigurimit të personit, kur vërtetohet humbja e aftësisë për punë, bëhet edhe ekspertimi mjekësor.
Kur nuk përmbushen detyrimet e sipërme, siguruesi ka të drejtë të mos paguajë shpërblimin e sigurimit ose shumën e sigurimit.
Neni 1128
Shpërblimi i sigurimit ose shuma e sigurimit që duhet t’i paguhet jo të siguruarit, por personit të tretë, në dobinë e të cilit është lidhur kontrata, nuk mund të sekuestrohet për borxhet e të siguruarit.
Siguruesi ka të drejtë të ndalojë nga shpërblimi i sigurimit ose nga shuma e sigurimit atë që ka për të marrë i siguruari nga e njëjta kontratë e sigurimit (primin etj.).
Neni 1129
Siguruesi mund t’i kundrejtojë personit, në dobinë e të cilit është lidhur kontrata, të gjitha prapësimet që ai mund t’i kundrejtojë të siguruarit nga e njëjta kontratë sigurimi.
Neni 1130
Kur një person lidh një kontratë sigurimi në emër të një tjetri, pa patur një tagër të tillë prej tij, ky i fundit mund të pranojë kontratën e lidhur edhe pas vërtetimit të ngjarjes së sigurimit.
Personi që ka lidhur kontratën është i detyruar të zbatojë vetë detyrimet që rrjedhin nga kontrata, deri në momentin kur siguruesi ka marrë njoftim për pranimin ose jo të saj, nga personi në emër të të cilit është lidhur kontrata.
Çmimi i sigurimit i paguhet siguruesit nga kontraktuesi i mësipërm, për të gjithë periudhën deri në momentin kur siguruesi ka marrë dijeni për mospranimin e kontratës.
Neni 1131
Siguruesi nuk është përgjegjës kur vdekja ose humbja e aftësisë për punë të të siguruarit, si dhe kur humbja ose dëmtimi i pasurisë janë shkaktuar drejt për drejt nga veprime lufte, përveç kur në kontratën e sigurimit është parashikuar ndryshe.
Neni 1132
Kushtet për llojet e ndryshme të sigurimit vullnetar të pasurisë dhe të personit caktohen në kontratë.
Neni 1133
Dispozitat e këtij kreu nuk shtrihen mbi sigurimin e detyrueshëm, i cili rregullohet nga dispozita të veçanta.
Sigurimi në lundrimin detar rregullohet nga Kodi i Lundrimit Detar.
Sigurimi i pasurisë
Neni 1134
Personi që lidh kontratën e sigurimit të pasurisë ose personi i tretë, në dobi të të cilit lidhet kontrata, duhet të ketë interes pasuror në objektin e siguruar përndryshe kontrata e sigurimit është e pavlefshme.
Neni 1135
Kur pas lidhjes së kontratës së sigurimit pushon interesi pasuror i të siguruarit, ose i personit të tretë, në dobinë e të cilit është lidhur kontrata, kjo quhet e zgjidhur.
Neni 1136
Shuma e sigurimit nuk mund të jetë më e madhe se vlefta e pasurisë. Kjo vleftë, për disa lloje sigurimi, mund të jetë e përcaktuar në kontratën e sigurimit edhe me anë vleftësimi të pasurisë.
Me vleftë duhet të kuptohet vlera më e madhe që ka patur pasuria në kohën e vërtetimit të rastit fator.
Në sigurimin e prodhimeve të tokës, dëmi përcaktohet në raport me vlerën që do të kishin prodhimet në kohën e pjekjes së tyre, ose kur mblidheshin zakonisht.
Kur është siguruar vetëm një pjesë e vleftës së pasurisë, shuma e sigurimit nuk mund të jetë më e madhe se vlefta e pjesës së pasurisë të siguruar.
Kur shkelen kushtet e sipërme, kontrata e sigurimit është e vlefshme, sipas rastit, për një shumë të barabartë me vleftën ose me pjesën e vleftës së pasurisë të siguruar.
Neni 1137
Kur pasuria e siguruar humbet ose dëmtohet, shpërblehet, sipas rastit, vlefta e saj brenda kufijve të shumës së sigurimit ose pakësimi i vleftës së pasurisë, përveç kur në kontratën e sigurimit është parashikuar ndryshe.
Siguruesi përgjigjet për fitimin e munguar, vetëm në qoftë se është parashikuar shprehimisht në kontratë.
Neni 1138
Kur pasuria e siguruar ka humbur pjesërisht ose është dëmtuar dhe për këtë është paguar shuma jo e plotë e sigurimit, pasuria që ka mbetur quhet e siguruar gjer në fund të afatit të caktuar në kontratë për një shumë të barabartë me diferencën midis shumës së sigurimit dhe shpërblimit që është paguar.
Neni 1139
Kur shuma e sigurimit është më e vogël nga vlefta e pasurisë së siguruar, shpërblimi i dëmit caktohet në përpjesëtim me raportin midis shumës së sigurimit dhe vleftës së pasurisë të siguruar, përveç kur në kontratë parashikohen ndryshe.
Neni 1140
I siguruari detyrohet të ruajë me kujdes pasurinë e siguruar, sipas dispozitave kundër zjarrit, dispozitave agronomike dhe veterinare. Siguruesi ka të drejtë të kontrollojë pasurinë e siguruar dhe të kërkojë nga i siguruari që të marrë masa për ruajtjen e mirë të pasurisë dhe për zhdukjen e çrregullimeve që janë konstatuar. Kur i siguruari shkel detyrimin e sipërm, siguruesi ka të drejtë të zgjidhë kontratën e sigurimit.
Neni 1141
Kur vërtetohet ngjarja e sigurimit, i siguruari detyrohet të marrë të gjitha masat që varen nga ai për të shpëtuar dhe ruajtur pasurinë e siguruar me qëllim që të ndalohet ose pakësohet dëmi.
Siguruesi nuk detyrohet të paguajë shpërblim për atë pjesë të dëmit që u shkaktua nga mosmarrja prej të siguruarit të masave që mund të merreshin prej tij për të shpëtuar dhe ruajtur pasurinë e siguruar.
Siguruesi detyrohet të paguajë shpenzimet për masat e nevojshme që janë marrë për të shpëtuar dhe ruajtur pasurinë e siguruar, pavarësisht nëse është arritur ose jo qëllimi, përveç kur siguruesi provon se mjetet e përdorura dhe shpenzimet e bëra, janë përdorur ose janë bërë pa kujdes. Siguruesi përgjigjet për dëmet materiale të shkaktuara mbi sendet e siguruara nga mjetet e përdorura nga i siguruari për të shmangur ose zvogëluar dëmet e ndodhura në ngjarjen e sigurimit, përveç kur provon që mjetet e tilla janë përdorur pa kujdes dhe pa qenë të domosdoshme.
Neni 1142
Siguruesi që ka paguar shpërblimin e sigurimit ka të drejtë të kërkojë kthimin e shumës së paguar nga personat që janë përgjegjës për shkaktimin e dëmit.
Neni 1143
Siguruesi shkarkohet nga detyrimi për të paguar shpërblimin e sigurimit, në qoftë se rasti i sigurimit është shkaktuar me dashje ose nga pakujdesia e rëndë e të siguruarit ose e personit në dobinë e të cilit është lidhur kontrata e sigurimit.
Në sigurimin e pasurisë së personave, siguruesi shkarkohet nga detyrimi për të paguar shpërblimin e sigurimit edhe kur ngjarja e sigurimit është shkaktuar me dashje ose nga pakujdesia e rëndë e anëtarëve madhorë të familjes së të siguruarit.
Neni 1144
Kur pasuria e siguruar kalon në pronësinë e një personi tjetër, kontrata e sigurimt quhet e zgjidhur. Në këtë rast primi i paguar i kthehet të siguruarit në përpjesëtim me kohën që mbetet gjer në mbarimin e afatit të kontratës së sigurimit.
Neni 1145
Kur për të njëjtin rrezik sigurimi janë lidhur veçmas disa kontrata sigurimi në sigurues të ndryshëm, i siguruari duhet të njoftojë secilin sigurues, për të gjitha sigurimet.
Kur i siguruari me qëllim nuk jep njoftimin e sipërm, siguruesit nuk janë të detyruar të paguajnë shpërblimin e dëmit.
Kur vërtetohet ngjarja e sigurimit, i siguruari duhet të njoftojë të gjithë siguruesit, duke i treguar secilit emërtimin e të tjerëvesigurues.
I siguruari ka të drejtë të kërkojë nga secili sigurues shlyerjen e dëmit të detyruar sipas kontratës, por gjithsesi shumat e shlyera së bashku nuk duhet të kalojnë shumën e dëmit.
Neni 1146
Siguruesi që ka paguar shumën e dëmit ka të drejtën e regresit ndaj siguruesve të tjerë për ndarjen e shumës së detyruar sipas kontratave përkatëse.
Kur një sigurues është me paaftësi paguese, pjesa e tij ndahet ndërmjet siguruesve të tjerë.
Neni 1147
Sigurimi i mallrave kundër rreziqeve të transportimit tokësor, ujor të brendshëm dhe ajror përfshin të gjitha dëmet që mund të pësojnë mallrat gjatë transportimit të tyre, përveç kur është caktuar ndryshe nga ligji.
Neni 1148
Kontrata e sigurimit të mallrave kundër rreziqeve të transportimit hyn në fuqi që nga çasti që mallrat i janë dorëzuar transportuesit dhe vazhdon gjer sa këto t’i dorëzohen pritësit, përveç kur në kontratë është parashikuar ndryshe.
Neni 1149
Kur mallrat e transportuara merren në dorëzim nga pritësit pa u mbajtur në këtë rast procesverbal, siguruesi nuk përgjigjet për dëmtimin ose mungesën e mallrave, përveç kur është parashikuar ndryshe me ligj.
Sigurimi i personit
Neni 1150
Kontrata e sigurimit të personit mund të lidhet për rastin e vërtetimit të ngjarjeve që kanë të bëjnë me jetën dhe aftësinë për punë të të siguruarit.
Neni 1151
Në kontratën e sigurimit të personit shuma e sigurimit caktohet me marrëveshje të palëve dhe sipas dispozitave të tjera mbi sigurimet.
Neni 1152
Kontrata e sigurimit është e vlefshme edhe kur sigurohet jeta e një të treti. Caktimi i personit bëhet në kontratën e sigurimit, ose me deklaratë me shkrim të mëvonshme, që i njoftohet siguruesit, ose me testament.
Neni 1153
I siguruari mund të caktojë në kontratën e sigurimit që, në rast se ai vdes, shuma e sigurimit t’i paguhet një anëtari të familjes së tij, një personi tjetër, shtetit, ose një personi tjetër juridik publik.
Neni 1154
I siguruari gjatë kohës që kontrata e sigurimit është në fuqi, ka të drejtë që të zëvendësojë me një tjetër personin që ka caktuar për të marrë shumën e sigurimit. Për këtë i siguruari detyrohet të njoftojë me shkresë siguruesin dhe të paraqesë dëshminë e sigurimit për të bërë në të shënimet e nevojshme.
Neni 1155
Caktimi i personit që përfiton nga sigurimi mund të revokohet nga kontraktuesi në formën dhe mënyrën që përdoret për caktimin e tij.
Revokimi nuk mund të bëhet nga trashëgimtarët pas vdekjes së kontraktuesit, pasi të jetë vërtetuar ngjarja e sigurimit e personi ka deklaruar se e dëshiron këtë përfitim.
Heqja dorë e kontraktuesit dhe deklarata e përfituesit duhet t’i njoftohen me shkrim siguruesit.
Neni 1156
Caktimi i personit që përfiton nga sigurimi, dhe pse mund të jetë i parevokueshëm, nuk ka efekt kur është rasti i parashikuar në shkronjën “a” të nenit 771 të këtij Kodi.
Neni 1157
Kur në dëshminë e sigurimit nuk është treguar personi që mund të marrë shumën e sigurimit, si dhe kur personi i treguar ka vdekur para të siguruarit, pa u zëvendësuar me një person tjetër, ose kur ai me dashje ka vrarë, ose ka tentuar të vrasë të siguruarin, shuma e sigurimit i paguhet të siguruarit, dhe në qoftë se ky ka vdekur, trashëgimtarëve të tij ligjorë ose me testament.
Neni 1158
Kur për të marrë shumën e sigurimit janë caktuar më shumë persona dhe disa prej tyre kanë vdekur para të siguruarit, ose disa prej tyre me dashje kanë vrarë ose kanë tentuar të vrasin të siguruarin, pjesët që u takojnë këtyre ndahen midis personave të tjerë të caktuar për të marrë shumën e sigurimit në përpjesëtim me pjesën që i është caktuar secilit prej tyre.
Në rast se në kontratë nuk përmenden pjesët e personave të caktuar për të marrë shumën e sigurimit, prezumohet se ato janë të barabarta
Neni 1159
Ndryshimet e profesionit ose të veprimtarisë së të siguruarit kur sjellin pushimin e efekteve të sigurimit, në rast se ato nuk rritin rrezikun në mënyrë të tillë që, në qoftë se kjo gjendje e re do të kishte ekzistuar në kohën e lidhjes së kontratës, siguruesi nuk do ta kishte lidhur atë.
Në rast se ndryshimet janë të një natyre të tillë që, gjendja e re edhe po të kishte ekzistuar në kohën e lidhjes së kontratës, siguruesi do ta kishte lidhur kontratën për një çmim më të lartë, pagimi i shumës së sigurimit pakësohet në përpjesëtim me çmimin më të ulët, të caktuar në raport me atë çmim që ka qenë përcaktuar në fillim.
Në qoftë se i siguruari njofton për ndryshimet e mësipërme siguruesin, ky, brenda 15 ditëve, duhet të deklarojë nëse do të zgjidhë kontratën apo të pakësojë shumën e sigurimit ose të ngrejë çmimin.
I siguruari, brenda 15 ditëve duhet të deklarojë nëse pranon ndryshimet e sipërme në kontratë.
Në qoftë se i siguruari deklaron se nuk i pranon ato, kontrata zgjidhet.
Neni 1160
Shuma e sigurimit, që pas vdekjes së të siguruarit është caktuar t’i paguhet personit në dobinë e të cilit është lidhur kontrata e sigurimit, nuk përfshihet në pasurinë trashëgimore të të siguruarit.
Neni 1161
Shumat e sigurimit që rrjedhin nga kontratat e sigurimit të personit, paguhen pavarësisht nga shumat që mund të paguhen nga sigurimet shoqërore.
TITULLI III
DISPOZITA KALIMTARE DHE Të FUNDIT
Neni 1162
Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë zbatohet për marrëdhëniet juridike të krijuara pas hyrjes në fuqi të tij.
Neni 1163
Për parashkrimin e padisë dhe parashkrimin fitues, që kanë filluar të ecin para hyrjes në fuqi të këtij Kodi, por që nuk janë plotësuar sipas dispozitave të mëparshme, do të zbatohen këto të fundit.
Neni 1164
Dispozitat e këtij Kodi lidhur me posedimin, zbatohen edhe për posedimet që kanë filluar përpara hyrjes në fuqi të tij.
Neni 1165
Rregullimi juridik i afatit dhe i çmimit të qirasë në kontratën e qirasë së banesave, do të vazhdojë të bëhet sipas dispozitave të mëparëshme, deri në liberalizimin e plotë të kësaj kontrate me dispozita të veçanta.
Neni 1166
Kontratat e veçanta të lidhura para hyrjes në fuqi të tij dhe që vazhdojnë të zbatohen, do të rregullohen sipas dispozitave të këtij Kodi.
Neni 1167
Ligji nr.6340, datë 26.6.1981 “Për Kodin Civil”, përveç dispozitave për bashkëpronësinë ndërmjet bashkëshortëve, ligji nr. 2362, datë 16.11.1956 “Për organizatat shoqërore që nuk ndjekin qëllime ekonomike”, ligji nr.7688, datë 13.3.1993 “Për bashkëpronësinë në banesa”, ligji nr. 7695, datë 7.4.1993 “Për fondacionet” nenet 1-15, dekreti nr.600, datë 22.7.1993 “Për pengun dhe hipotekën”, miratuar me ndryshime me ligjin nr.7753, datë 30.9.1993, shfuqizohen.
Neni 1168
Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë hyn në fuqi më 1 nëntor 1994.
