 |
KREU III
ZEVENDESIMI DHE KALIMI I KREDISE
Zëvendësimi i debitorit
Neni 496
Zëvëndësimi i debitorit me një person tjetër, i cili merr përsipër detyrimin, mund të bëhet vetëm me pëlqimin e kreditorit. Debitori i zëvendësuar shkarkohet nga detyrimi i tij ndaj kreditorit.
Garancitë e dhëna nga persona të tretë për detyrimin shuhen, në rast se këta nuk kanë dhënë pëlqimin që ato të mbeten edhe për debitorin e ri. Pengu ose hipoteka e dhënë nga debitori i mëparshëm mbeten në fuqi.
Neni 497
Kreditorit mund t’i kundrejtohen nga debitori i ri të gjitha prapsimet që rrjedhin nga detyrimi që ai ka marrë përsipër dhe që mund t’i kundrejtonte edhe debitori i mëparshëm, përveç atyre që lidhen me personin e këtij të fundit.
Neni 498
Marrëvëshja sipas të cilës debitori dhe një person i tretë bëhen bashkëdebitorë në një detyrim, kur është marrë pëlqimi i kreditorit, nuk mund të prishet ose të ndryshohet, pa pëlqimin e kreditorit. Të dy bashkëdebitorët përgjigjen ndaj tij solidarisht.
Kalimi i kredive
Neni 499
(shtuar paragrafi i tretë me ligjin nr.8536, datë 18.10.1999 neni 1)
Kreditori mund t’ia kalojë kredinë e vet një personi tjetër edhe pa miratimin e debitorit, me kusht që kredia të mos ketë karakter të ngushtë personal dhe kalimi të mos jetë ndalur nga ligji. Veçanërisht nuk lejohet kalimi i kredisë një personi tjetër, kur rrjedh nga shkaktimi i vdekjes ose i dëmtimit të shëndetit, si dhe i kredive që nuk mund të sekuestrohen.
Palët në një marrëveshje mund të përjashtojnë kalimin e kredisë, por marrëveshja nuk mund t’i kundrejtohet atij që i kalon kredia po të mos provohet se ai e njihte atë në momentin e kalimit.
Dispozitat për kalimin e kredisë nuk zbatohen ndaj kredive që lidhen me transaksione financiare, ndaj të cilave janë vendosur barrë siguruese, sipas kritereve të përcaktuara me ligj të veçantë.
Neni 500
Kredia kalon së bashku me privilegjet, garancitë dhe aksesorët e tjerë, duke përfshirë edhe kamatat për kohën e kaluar, përveç kur në kontratë parashikohet ndryshe. Personi që bën kalimin e kredisë nuk mund t’i kalojë personit tjetër posedimin e sendit të marrë peng pa miratimin e palës tjetër (pengdhënësit). Në të kundërtën kreditori mbetet ruajtës i pengut.
Neni 501
Kalimi i kredisë duhet të bëhet me shkresë, ndryshe nuk është i vlefshëm.
Neni 502
Kalimi kredisë ka efekt ndaj debitorit dhe ndaj personave të tretë, nga dita që debitori e ka pranuar ose i është njoftuar nga kreditori i mëparshëm ose nga kreditori i ri.
Debitori që ka ekzekutuar detyrimin e tij, përpara se të ishte njoftuar për kalimin e kredisë, shkarkohet nga detyrimi.
Neni 503
Kur kredia u është kaluar disa personave të veçantë, preferohet në shlyerje kalimi që i është njoftuar më përpara debitorit, ose që është pranuar më parë nga debitori, me një dokument (shkresë) me datë të saktë edhe sikur data të jetë e mëvonshme.
Neni 504
Kalimi i kredisë nuk cenon mjetet mbrojtëse të debitorit.
Debitori mund t’i kundrejtojë kreditorit të ri prapësimet që mund t’i drejtonte kreditorit të mëparshëm, në kohën që i është njoftuar kalimi i kredisë.
Ai mund të kërkojë t’i bëhet kompensimi i një kredie ndaj kreditorit të parë, qoftë dhe ende e pa kërkueshme në atë kohë, me kusht që të mos jetë bërë e kërkueshme mbas cedimit të kredisë.
Neni 505
Kur kalimi i kredisë bëhet me titull barësor kreditori është garant për ekzistencën e kredisë në kohën e kalimit të saj.
Kur kalimi bëhet falas, kreditori nuk është garant për ekzistencën e kredisë.
Neni 506
Kreditori që kalon kredinë nuk përgjigjet për paaftësinë paguese të debitorit, përveç kur ka marrë përsipër garancinë.
Në këtë rast përgjigjet për aq sa ka marrë. Veç kësaj duhet të përgjigjet për kamatat, për shpenzimet e kalimit, dhe ato që personi që i ka kaluar kredia ka bërë për ndjekjet ligjore ndaj debitorit dhe të shpërblejë dëmin.
Marrëveshja që synon të rëndojë përgjegjësinë e personit që kalon kredinë, është e pavlefshme. Kur kreditori që kalon kredinë ka garantuar aftësinë paguese të debitorit, garancia pushon, në qoftë se mosekzekutimi i kredisë për paaftësi paguese të debitorit ka ardhur nga pakujdesia e kreditorit të ri për të ndjekur çështjen ndaj debitorit.
Neni 507
Kreditori që bën kalimin e kredisë duhet t’i dorëzojë kreditorit tjetër dokumentet që provojnë kredinë, të cilat janë në posedimin e tij.
Kur është kaluar vetëm një pjesë e kredisë, kreditori detyrohet t’i dorëzojë kreditorit tjetër një kopje autentike të dokumenteve.
KREU IV
SHUARJA E DETYRIMEVE
Përtëritja
Neni 508
Detyrimet shuhen me përtëritje, kur palët me marrëveshje zëvendësojnë detyrimin fillestar, me një detyrim tjetër të ndryshëm nga i pari.
Neni 509
Dorëzania, pengu dhe hipoteka e kredisë fillestare shuhen përveç kur palët janë marrë vesh shprehimisht që ato të ruhen edhe për kredinë e re.
Neni 510
Përtëritja është e pavlefshme në rast se detyrimi fillestar është i pavlefshëm. Kur detyrimi fillestar rrjedh nga një titull i anulueshëm, përtëritja është e vlefshme në rast se debitori ka marrë përsipër detyrimin e ri, duke njohur vesin e titullit fillestar.
Falja e detyrimit
Neni 511
Deklarata me shkrim e kreditorit për faljen e detyrimit, e shuan atë kur i njoftohet debitorit, përveç kur ky i fundit deklaron brenda një afati të caktuar se nuk dëshiron të përfitojë nga falja.
Neni 512
Kur debitori ka në dorë dokumentin privat që provon detyrimin, prezumohet se ky është shuar me falje, përveç kur provohet se dokumenti nuk i është kthyer nga kreditori me dashje.
Neni 513
Heqja e garancisë ndaj detyrimit, nuk prezumon faljen e tij.
Kompensimi
Neni 514
Kur dy persona i detyrohen njëri tjetrit në para ose në sende të një lloji e të zëvendësueshme dhe detyrimet e tyre janë të kërkueshme, të sakta e të caktuara në shumë ose në sasi, detyrimet e të dy palëve shuhen, duke bërë kompensimin ndërmjet tyre. Detyrimet shuhen deri në shumën ose sasinë e detyrimit më të vogël.
Neni 515
Kompensimi shuan të dy detyrimet nga data e bashkimit të tyre.
Kur për njërën nga kreditë ose mbi të dyja janë paguar kamata, kompensimi bëhet deri në afatin e fundit në të cilën janë paguar kamatat.
Parashkrimi nuk e ndalon kompensimin, në rast se nuk është plotësuar në ditën kur është bërë bashkimi i të dy detyrimeve.
Neni 516
Kompensimi bëhet me anë të një deklarate që njëra palë i dërgon palës tjetër. Deklarata nuk mund të bëhet me afat ose me kusht.
Kur kompensimi nuk mbulon gjithë kredinë ose kur kreditori ka nevojë të mbajë titullin e kredisë për të ushtruar të drejtat e tjera të tij, mund ta mbajë atë me kusht që të shënojë në titull përmbajtjen e deklaratës dhe t’i japë palës tjetër një kopje të titullit të kredisë.
Neni 517
Kur deklarata për kompensimin e dhënë nga njëra palë, nuk pranohet nga pala tjetër, ajo detyrohet të njoftojë menjëherë palën që ka dërguar deklaratën, duke parashtruar shkaqet e mospranimit.
Neni 518
Nuk mund të kompensohen pa pëlqimin e kreditorit:
a) kreditë që rrjedhin nga shkaktimi i vdekjes ose i dëmtimit të shëndetit;
b) kreditë që nuk mund të sekuestrohen;
c) kreditë që rrjedhin nga tatimet dhe taksat.
Neni 519
Kompensimi nuk kryhet kur është në dëm të personave të tretë që kanë fituar të drejta uzufrukti ose pengu mbi kredinë.
Neni 520
Dorëzanësi mund të kundrejtojë kompensimin e detyrimit të kreditorit ndaj debitorit kryesor. Debitori kryesor nuk mund të kundrejtojë kompensimin e detyrimit të kreditorit ndaj dorëzënësit.
Neni 521
Kur dy detyrime nuk janë të pagueshme në një vend, nuk mund të bëhet kompensimi i tyre, veçse duke llogaritur shpenzimet e nevojshme për transferimin e tyre në vendin e ekzekutimit.
Neni 522
Kur kreditë dhe detyrimet monetare përfshihen në një llogari të vetme, ato kompensohen menjëherë, sipas renditjes që palët kanë pranuar në marrëveshje dhe në mungesë të saj sipas rregullave të parashikuara në nenet 469 dhe 470 të këtij Kodi.
Pala që administron llogarinë, pasi e mbyll atë me kompensimin e bërë, i njofton palës tjetër se cila është mbetja, datën e saktë të llogaritjes, si dhe zërat që përbëjnë llogarinë dhe që nuk i janë komunikuar ende palës tjetër.
Në qoftë se pala tjetër nuk kundërshton atë në një afat të arsyeshëm, mbetja e njoftuar konsiderohet si e pranuar nga palët.
Neni 523
Kur në një deklaratë kompensimi nuk tregohen në mënyrë të mjaftueshme detyrimet e përfshira në kompensim, zbatohen rregullat e parashikuara në nenin 470 të këtij Kodi.
Secila palë mund të kundërshtojë menjëherë kompensimin e bërë, në rast se llogaritja e detyrimit, e shpenzimeve dhe e interesave nuk është kryer sipas rregullave të sipërpërmendura.
Bashkimi i cilësive të kreditorit dhe debitorit në një të vetëm
Neni 524
Detyrimi shuhet kur cilësitë e kreditorit dhe të debitorit bashkohen në një person të vetëm.
Kur ky bashkim merr fund, detyrimi lind përsëri.
Neni 525
Bashkimi nuk kryhet kur është në dëm të personave të tretë që kanë fituar të drejta uzufrukti ose pengu mbi kredinë.
Shuarja për shkak pamundësie ekzekutimi
Neni 526
Detyrimi shuhet kur ekzekutimi i tij bëhet i pamundur pa fajin e debitorit dhe para se ky të jetë vënë në vonesë.
Detyrimi shuhet edhe kur debitori ndonëse është në vonesë, provon se pamundësia do të ekzistonte edhe sikur të ishte kreditori në vendin e tij.
Në këto raste, debitori duhet t’i kthejë kreditorit atë që ka fituar pa shkak.
Neni 527
Kur pamundësia për ekzekutimin e detyrimit është e përkohshme, debitori nuk është përgjegjës për vonesën e ekzekutimit për kohën që ajo zgjat.
Por, detyrimi shuhet edhe kur pamundësia zgjat për aq kohe sa sipas titullit të detyrimit dhe natyrës së tij, debitori nuk mund të detyrohet më ta kryejë atë ose kreditori nuk ka më interes.
Neni 528
Kur ekzekutimi i detyrimit bëhet i pamundur vetëm pjesërisht, detyrimi ekzekutohet në pjesën që mund të ekzekutohet.
Neni 529
Kur objekti i detyrimit është dorëzimi i një sendi dhe ky dëmtohet tërësisht, ose humbet pa fajin e debitorit dhe para se ky të vihet në vonesë, kreditori hyn në të drejtat e debitorit lidhur me këtë send, në varësi të faktit që ka shkaktuar pamundësinë e ekzekutimit të detyrimit. Kreditori ka të drejtë të kërkojë nga debitori atë ç’ka ka marrë si rrjedhojë e shpërblimit të dëmeve.
TITULLI III
MJETET PER TE SIGURUAR EKZEKUTIMIN E DETYRIMEVE
KREU I
DISPOZITA TE PERGJITHSHME
Neni 530
Kreditori mund të shpërblehet me të gjithë pasurinë e tashme dhe të ardhshme të debitorit të tij, përveç rasteve kur me ligj është parashikuar ndryshe.
Një pronë mund të rëndohet nga pronari i saj, me qëllim që të sigurohet pagimi i një detyrimi.
Neni 531
Kreditorët kanë të drejta të barabarta për t’u shpërblyer me pasurinë e debitorit, përveç shkaqeve të ligjshme të preferimit.
Janë shkaqe të ligjshme të preferimit privilegjet, pengu dhe hipoteka.
Neni 532
Pengu dhe hipoteka mund të vihen vetëm për një detyrim efektiv.
Pengu dhe hipoteka mund të vihen si për një detyrim të pronarit të sendit të lënë peng ose hipotekë, ashtu dhe për një detyrim të një personi tjetër.
Neni 533
Pengu ose hipoteka mund të garantojë një kredi ekzistuese ose një kredi të ardhshme. Kredia për të cilën jepet garancia duhet të jetë e përcaktuar qartë.
Pengu ose hipoteka mund të vihet edhe për një detyrim me kusht.
Neni 534
Pengu ose hipoteka shtrihen përkatësisht mbi të gjitha punimet që përmirësojnë vleftën e pronës, kreditë dhe shpërblimet që u shtohen ose që zëvendësojnë pasurinë e rënduar, duke përfshirë edhe atë që kompensohet nga zhvleftësimi.
Neni 535
Në qoftë se sendet e lëna peng ose hipotekë humbasin ose zhvleftësohen, pagesa e shumave, për të cilat detyrohen siguruesit ose të tretët që përgjigjen për zhdëmtimin, nxirren nga pagesa e kredive që lidhen me pengun ose hipotekën, përveç rastit kur ato përdoren për të ndrequr humbjen ose zhvleftësimin e sendeve.
Neni 536
Në qoftë se sendi i dhënë në peng ose i lëshuar në hipotekë humbet ose dëmtohet qoftë dhe për rast fator, në mënyrë që të mos dëmtohen të drejtat e kreditorit, ky i fundit mund të kërkojë që t’i jepet garanci e plotë mbi sende të tjera dhe, në mungesë të saj, mund të kërkojë pagesën e menjëhershme të kredisë së tij.
Neni 537
Pengu dhe hipoteka janë të papjesëtueshme edhe sikur detyrimi të jetë i pjesëtueshëm.
Neni 538
Kur pengu ose hipoteka janë vënë për të siguruar një detyrim të një personi tjetër, pronari i sendit të lënë peng ose hipotekë mund t’i kundrejtojë kreditorit të gjitha prapsimet që mund t’i kundrejtonte debitori dhe të kërkojë kompensimin e detyrimit me kreditë që ka debitori ndaj kreditorit.
Neni 539
Kur kreditori nuk paguhet tërësisht nga sendi i lënë peng ose hipotekë, ka të drejtë që pjesën e kredisë së papaguar ta nxjerrë nga çdo pasuri tjetër e debitorit, por pa patur të drejtën e preferimit ndaj kreditorëve të tjerë, siç e kishte për sendin e lënë peng, ose hipotekë.
Neni 540
është e pavlefshme marrëveshja sipas së cilës përcaktohet se në mungesë të pagesës së kredisë në afatin e caktuar, pronësia mbi sendin e hipotekuar ose të dhënë peng i kalon kreditorit.
KREU II
KUSHTI PENAL
Neni 541
Për mosekzekutimin ose ekzekutimin jo në mënyrën e duhur të detyrimeve, palët mund të parashikojnë në kontratë pagimin e një shume të hollash ose kryerjen e një detyrimi tjetër, për riparimin e dëmit ose për të nxitur ekzekutimin e detyrimit.
Neni 542
Kreditori nuk mund të kërkojë në të njëjtën kohë pagimin e kushtit penal dhe ekzekutimin e detyrimit.
Neni 543
Kur kushti penal është caktuar për rastin e mosekzekutimit të detyrimit dhe debitori nuk ekzekuton detyrimin e tij, kreditori ka të drejtë të kërkojë pagimin e kushtit penal, si dhe shpërblimin e pjesës së dëmit që kalon kushtin penal.
Kur kushti penal është caktuar për rastin e ekzekutimit të detyrimit jo në mënyrën e duhur, dhe debitori nuk e ka ekzekutuar detyrimin e tij në mënyrën e duhur, kreditori ka të drejtë të kërkojë ekzekutimin e detyrimit dhe pagimin e kushtit penal, si dhe shpërblimin e pjesës së dëmit që kalon kushtin penal.
Neni 544
Kur kushti penal është tepër i madh në krahasim me dëmin e pësuar nga kreditori, gjykata me kërkesën e debitorit mund të pakësojë kushtin disiplinor deri në nivelin e dëmit të pësuar.
Neni 545
Marrëveshja për kushtin penal duhet të bëhet me shkresë, pavarësisht nga madhësia e tij dhe nga forma që kërkohet për kontratën kryesore.
KREU III
PENGU
Përkufizimi
Neni 546
(Shtuar paragrafi i dytë me ligjin nr. 8536, datë 18.10.1999, neni 2)
Pengu vihet mbi një pasuri të luajtshme, mbi një të drejtë ndaj prurësit, ose me urdhër, ose mbi uzufruktin e kësaj pasurie ose të drejte. Pengu krijohet duke vendosur pasurinë ose titullin në posedim të kreditorit ose të një të treti të caktuar me marrëveshje midis palëve.
Dispozitat për pengun nuk zbatohen ndaj kredive që lidhen me transaksione financiare, ndaj të cilave janë vendosur barrë siguruese, sipas kritereve të përcaktuara me ligj të veçantë.
Forma e kontratës
Neni 547
Kontrata e pengut duhet të bëhet me shkresë ose tek noteri, ndryshe është e pavlefshme. Ajo duhet të përfshijë gjithashtu një përshkrim të pronës së lënë peng. Në rastin e pengut të pjesëve, pengu duhet të regjistrohet në librin e anëtarëve të shoqërisë. Në rastin e pengut të aksioneve, pengu duhet të regjistrohet në librin e aksionerëve, në aksionet e lëna peng.
Mund të lihet peng e gjitha ose një pjesë e pronave të përdorura në një ndërmarrje që vepron si një koncern veprues. Në një rast të tillë pengu është efektiv kur pronat i besohen një pale të tretë ose një kreditori, i cili nga ana e tij, do t’i menaxhojë ato si një koncern veprues i pandashëm.
Mbrojtja e kreditorit
Neni 548
Kreditori që ka humbur posedimin e sendit të marrë peng, përveç padisë posedimore mund të ushtrojë edhe padinë e rivendikimit, në qoftë se kjo i takon pengdhënësit.
Të drejta e detyrime të palëve
Neni 549
Kreditori detyrohet ta ruajë sendin e marrë në peng dhe përgjigjet, sipas rregullave të përgjithshme, për humbjen dhe dëmtimin e tij.
Personi që ka dhënë pengun detyrohet të paguajë shpenzimet e kryera për ruajtjen dhe mirëmbajtjen e sendit.
Neni 550
Në qoftë se sendi i dhënë peng sjell fryte ose të ardhura, kreditori ka të drejtë t’i bëjë ato të vetat, duke i përdorur së pari për shpenzimet dhe kamatat dhe pastaj për kredinë, përveç kur është parashikuar ndryshe në kontratë.
Neni 551
Kreditori nuk mund të përdorë sendin e dhënë peng pa patur pëlqimin e pengdhënësit, përveç kur përdorimi është i nevojshëm për ruajtjen dhe mirëmbajtjen e tij.
Ai nuk mund ta japë sendin në peng ose t’ua lërë të tjerëve në përdorim.
Neni 552
Në qoftë se kreditori shpërdoron sendin e dhënë në peng, pengdhënësi mund të kërkojë vënien e sendit në sekuestro.
Neni 553
Personi që ka dhënë pengun nuk mund të kërkojë kthimin e sendit, në qoftë se nuk janë paguar tërësisht kredia, kamatat, si dhe shpenzimet që kanë lidhje me detyrimin dhe me pengun.
Në qoftë se pengu është dhënë nga një debitor, i cili ka ndaj të njëjtit kreditor një detyrim tjetër të lindur pas vënies së pengut dhe që është bërë i kërkueshëm përpara detyrimit të mëparshëm, kreditori ka vetëm të drejtën të mbajë sendin deri sa të paguhen plotësisht të dy kreditë.
Neni 554
Në rast se sendi i dhënë në peng cenohet ose i pakësohet vlefta në mënyrë të tillë që dyshohet nëse do të jetë i mjaftueshëm për sigurimin e kreditorit, ky i fundit, pasi të njoftojë pengdhënësin, mund të kërkojë prej gjykatës autorizimin për të shitur sendin.
Gjykata kur jep autorizim për shitje vendos edhe për depozitimin e çmimit të blerjes për të garantuar kredinë.
Pengdhënësi mund të shmangë shitjen dhe të kërkojë prej gjykatës kthimin e pengut, duke ofruar një garanci tjetër reale, të cilën gjykata e çmon të mjaftueshme.
Në rast cenimi ose pakësimi të vleftës së sendit të dhënë peng, pengdhënësi mund të kërkojë prej gjykatës autorizim për të shitur sendin, në qoftë se atij i paraqitet një rast i favorshëm.
Gjykata, kur jep autorizimin për shitje, vendos edhe për kushtet e shitjes dhe të depozitimit të çmimit të blerjes.
Neni 555
Kur sendet e lëna peng prishen, dëmtohen ose shpronësohen për interesa publike, kreditorët që janë të siguruar me peng, kanë të drejtë të paguhen me preferim, sipas rradhës së preferimit që kanë patur kreditë e tyre, nga shuma e shpërblimit të sendit ose nga çmimi i shpronësimit të tij.
Procedura e shitjes
Neni 556
Përpara se të procedohet për shitjen kreditori, me anë të gjykatës, i paraqet debitorit kërkesën për të paguar detyrimin dhe aksesorët e tij duke e paralajmëruar atë se në rast të kundërt do të kryhet shitja. Ky njoftim i duhet bërë edhe palës së tretë që ka dhënë pengun, në rastet kur kjo palë ekziston.
Në qoftë se kërkesa nuk kundërshtohet brenda pesë ditësh, kreditori mund ta shesë sendin në ankand ose, po qe se sendi ka një çmim tregu, mund ta shesë atë edhe me këtë çmim, me anë të një personi të autorizuar për shitje të tilla.
Kur pengu përfshin shumë sende, gjykata, e mbështetur në kundërshtimin e pengdhënësit, kufizon shitjen vetëm për sendin, vlefta e të cilit në lidhje me sendet e tjera, mjafton për të paguar debinë.
Për shitjen e sendit të dhënë peng palët mund të merren vesh për të përdorur edhe forma të tjera.
Neni 557
Kreditori pengmarrës, në mbarim të afatit detyrohet të vjelë të drejtat që rrjedhin nga kredia e marrë peng dhe kur kjo ka për objekt para ose sende të tjera të barazvlershme, vetë ose me kërkesën e debitorit duhet t’i depozitojë ato në vendin e caktuar në marrëveshje dhe, në mungesë të saj, në vendin e caktuar nga gjykata. Kur afati i kredisë i garantuar me pengun ka mbaruar, kreditori mban nga shuma e marrë aq sa nevojiten për përmbushjen e të drejtave të tij dhe mbetjen ia kthen pengdhënësit.
Neni 558
Kreditori mund të kërkojë nga gjykata që sendi t’i lihet atij me pagesë deri në shlyerjen e detyrimit, sipas vlerësimit të bërë nga ekspertë ose sipas çmimit të tregut, në qoftë se sendi ka një çmim tregu.
Neni 559
Në qoftë se kredia e dhënë në peng rezulton nga një dokument, pengdhënësi detyrohet t’ia japë këtë dokument kreditorit.
KREU IV
HIPOTEKA
Përkufizimi i hipotekës
Neni 560
Hipoteka është një e drejtë reale që vihet mbi pasurinë e debitorit ose të një të treti, në dobi të kreditorit, për të siguruar përmbushjen e një detyrimi.
Sendet e hipotekueshme
Neni 561
Janë të hipotekueshme:
1. Sendet e paluajtshme.
2. Uzufruktet e këtyre sendeve përveç uzufruktit ligjor të prindërve, si dhe të drejtat enfiteotike mbi këto sende.
Llojet e hipotekave
Neni 562
Hipoteka vihet në bazë të kontratës ose të ligjit dhe me regjistrimin e saj. Kontrata duhet të bëhet me akt noterial.
Hipoteka ligjore
Neni 563
Kanë hipotekë në bazë të ligjit:
a) shitësi e çdo tjetërsues tjetër mbi sendet e paluajtshme të tjetërsuara për pëmbushjen e detyrimeve që rrjedhin nga tjetërsimi;
b) bashkëtrashëgimtarët, anëtarët e shoqërive me aktivitet ekonomik e bashkëpjesëtarët e tjerë mbi sendet e paluajtshme të përbashkëta, në pjesët që u kanë takuar atyre për pagimin e shumave të caktuara për barazimin dhe plotësimin e pjesëve.
Neni 564
Servitutet që janë regjistruar pas regjistrimit të një hipoteke, nuk mund t’i kundrejtohen kreditorit hipotekar.
Paragrafi i mësipërm zbatohet edhe për të drejtën e uzufruktit, të përdorimit dhe të banimit.
Hipoteka gjyqësore
Neni 565
Vendimi i gjykatës për pagimin e një shume parash, për përmbushjen e detyrimeve të vlerësuara apo për shpërblimin e dëmeve që do të rrjedhin më pas, përbën titull për vënien e hipotekës tek pasuria e debitorit.
Hipotekë mund të vihet edhe në bazë të një vendimi arbitrazhi që përbën titull ekzekutiv.
Neni 566
Kur hipoteka jepet nga një person që nuk është pronar i sendit, regjistrimi i saj quhet i vlefshëm vetëm kur sendi fitohet prej tij.
Hipoteka mbi sendet e ardhshme
Neni 567
Hipoteka mbi një send të ardhshëm, mund të regjistrohet vetëm kur të ekzistojë sendi.
Shtrirja e hipotekës
Neni 568
Hipoteka siguron kredinë për aq sa kjo do të jetë në kohën e shlyerjes së saj, duke përfshirë edhe kamatat, shpërblimin e dëmit të shkaktuar nga vonesa e ekzekutimit, si dhe shpenzimet e bëra për nxjerrjen e kredisë.
Neni 569
Hipoteka e vënë mbi pjesën e vet nga njëri prej pjesëtarëve në bashkëpronësi sjell efekt në lidhje me atë send ose me atë pjesë të sendit që do t’i jepet atij pas ndarjes.
Në qoftë se gjatë ndarjes njërit pjesëtar i jepet një send tjetër dhe i pahipotekuar prej tij, hipoteka kalon mbi këtë send me të njëjtën shkallë regjistrimi sikurse origjinali dhe brenda kufijve të vleftës së sendit të hipotekuar më përpara, me kusht që hipoteka të regjistrohet përsëri brenda 90 ditëve nga regjistrimi i së njëjtës ndarje.
Vendi i regjistrimit
Neni 570
Hipoteka regjistrohet në zyrën e regjistrimit të pasurisë të paluajtshme të vendit ku ndodhet kjo pasuri.
Neni 571
Detyrimet që rrjedhin nga titujt me urdhër ose tek prurësi mund të garantohen me hipotekë.
Efektet e pasaktësive të aktit
Neni 572
Hipoteka është e pavlefshme, kur në kontratën e hipotekës, ose në aktin bazë për vënien e hipotekës, apo në kërkesën për vënien e saj, në bazë të ligjit, ka pasaktësi për personin e kreditorit, të debitorit, të pronarit të sendit të lënë në hipotekë, për vetë sendin ose për shumën e kredisë të siguruar me hipotekë.
Shpenzimet e regjistrimit
Neni 573
Shpenzimet e regjistrimit të hipotekës janë në ngarkim të debitorit, përveç kur është parashikuar ndryshe, por ato duhet të parapaguhen nga kërkuesi.
Radha e hipotekave
Neni 574
Hipoteka sjell efekt dhe zë radhë nga data e regjistrimit të saj edhe kur titulli është për një kredi të ardhshme ose të kushtëzuar.
Neni 575
Numri rendor i regjistrimeve përcakton rradhën e tyre.
Kur në të njëjtën kohë shumë persona paraqesin kërkesë për të regjistruar në hipotekë ndaj të njëjtit person dhe po mbi ato prona, regjistrimi bëhet me të njëjtin numur dhe ky fakt shënohet në dëftesën që regjistruesi i jep secilit prej kërkuesve.
Neni 576
Hipotekat e regjistruara me të njëjtin numër dhe po mbi ato prona, konkurrojnë me njëra-tjetrën, në përpjesëtim me vleftën e tyre përkatëse.
Neni 577
Regjistrimi i një kredie shërben për të vënë në po atë radhë shpenzimet e aktit, të regjistrimit e të përtëritjes, si dhe shpenzime të tjera që nevojiten për procedurat ekzekutive.
Regjistrimi i një kredie në para që sjell kamatë, bën që kamata të qëndrojë në të njëjtën radhë përparësie me atë, me kusht që kamata të jetë përcaktuar në regjistrim.
Kamata në këtë rast kufizohet në dy vitet parardhëse, si dhe në vitin në vazhdim në ditën që është vënë dorë e deri në ditën e mbylljes së procedimit të zbatimit forcërisht.
Efektet e hipotekës
Neni 578
Regjistrimi i hipotekës ka efekt për një periudhë prej 20 vjetësh nga data e kryerjes së tij. Efekti pushon në qoftë se nuk përtërihet përpara mbarimit të këtij afati. Pas mbarimit të afatit të treguar më sipër, kreditori mund të kryejë një regjistrim të ri, por në këtë rast hipoteka zë radhë dhe ka efekt kundrejt palëve të treta sipas datës së regjistrimit të ri.
Neni 579
Kalimi i kredisë së siguruar me hipotekë një personi tjetër dhe vënia e sekuestros mbi këtë kredi ka efekt pasi të jetë bërë shënimi përkatës në regjistrimin e hipotekës.
Neni 580
Në qoftë se kreditori që ka hipotekë mbi një ose më shumë prona del i dëmtuar për shkak se me çmimin e tyre është paguar tërësisht ose pjesërisht një kreditor i mëparshëm, hipoteka e të cilit shtrihej mbi prona të tjera të të njëjtit debitor, mund të nënvendësohet në hipotekën e regjistruar në favor të kreditorit të paguar, me qëllim që të ushtrojë padinë hipotekore mbi ato prona, duke u parapëlqyer ndaj kreditorëve të tjerë që vijnë pas tij në regjistrim. Po këtë të drejtë kanë edhe kreditorët që dëmtohen për shkak të nënvendësimit të sipërpërmendur.
Zbritja e hipotekës
Neni 581
Zbritja e hipotekave bëhet duke e kufizuar vetëm në një pjesë të pasurisë së treguar në regjistrim ose duke pakësuar shumën për të cilën është vënë regjistrimi.
Neni 582
Kërkesa për zbritjen e hipotekave sipas nenit të mësipërm nuk pranohet, në qoftë se sasia e pasurisë apo shuma ka qenë caktuar me marrëveshje ose me vendim gjykate.
Megjithatë, kur janë bërë pagesa të pjesshme, që shuajnë të paktën një të pestën e detyrimit fillestar, mund të kërkohet një pakësim përpjesëtimor i shumës.
Kur është vënë hipotekë mbi një ndërtesë, hipotekuesi që pas regjistrimit ka bërë mbindërtime, mund të kërkojë që hipoteka të pakësohet, në mënyrë që mbindërtimet të përjashtohen.
Shuarja e hipotekës
Neni 583
Hipoteka shuhet:
a) me shuarjen e detyrimit;
b) me humbjen e sendit të lënë në hipotekë, duke respektuar të drejtat e parashikuara prej nenit 536 të këtij Kodi;
c) me heqjen dorë të kreditorit;
ç) me pagimin e çmimit të shitjes me anë të ekzekutimit të detyrueshëm, kreditorëve të siguruar me hipotekë, sipas radhës së regjistrimit të tyre;
d) me kalimin e afatit për të cilin ishte kufizuar hipoteka.
Fshirja e regjistrimit të hipotekës
Neni 584
Regjistrimi i hipotekës fshihet:
a) me pëlqimin e kreditorit të dhënë me akt-noterial;
b) me vendim të formës së prerë të gjykatës që urdhëron fshirjen.
Fshirja e regjistrimit shuan hipotekën. Kur shkaku i shuarjes së detyrimit deklarohet i pavlefshëm, hipoteka lind dhe regjistrohet përsëri, por regjistrimi merr numër rendor të ri.
